Abatsha Bathi Ukuwa Kwedollar leZimbabwe Kulakho Ukubhidliza Amabhizimusi Abo

FILE: Abathengisa impahla emigwaqweni eHarare. (Columbus Mavhunga/VOA)

HARARE - Abatsha abalamabhizimusi atshiyeneyo bathi amabhizimusi abo alakho ukubhidlika ngenxa yedollar leZimbabwe eliwa isisindo nsukuzonke.

Omunye wabatsha abakhulume lomsakazo weStudio 7, uWinnie Moyo, uthi ziyanda indubo zabo ngenxa yokuwa kwesisindo sedollar leZimbabwe.

“Ibhizimisi lami liyaxega ngenxa yomumo esikiwo. Kodwa mina ngile ndlela zami engizama ukuziphilisa kubhizimusi lami. Mina ngisebenzisa imali yaphandle ngoba eyakuleli iphela amandla nsuku zonke, okuba nzima ukuthi ngitshintshe imali engithengisa ngayo izinto zami nsuku zonke. Iqiniso yikuthi abanengi elizweni abala misebenzi, siyazisebenza, yikho sifuna imali elamandla ngoba eyethu kayilawo. Inkokheli zethu kumele zikhangelisise ukuthi singasebenzisa na imali yaphandle kumbe belungisise eyethu iqine, siyisebenzise”

Omunye njalo osakhulayo, uNdumiso Sibanda, uthi bafisa ukuthi eleZimbabwe lisebenzise imali yakwele Melika.

“Ukuthi abasakhulayo bebone ukukhula kwamabhizimusi abo, kufanele bethengise ngamaU.S dollars, ngoba imali leyi ilesilingo esinengi. Elakuleli idola kalincedi ngoba liyehla malanga wonke. Abatsha laba bafuna uncedo njalo, olwemali yokusebenzisa, kodwa engabakhamiyo nxa sebefuna ukuyibhadala emabhanga.”

Inkokheli yabatsha kubandla leMthwakazi Republic Party uMudenda Chilumbo, uthi ibandla elibusayo eleZanu PF, yilo elibisela muva abasakhulayo abakumabhizimusi.

“Umnotho welizwe wabulawa yiZanu PF, wabulawa ngamasela akhokhelwa ngumongameli. Akula bhizimusi ehambayo ngoba wonke umuntu uyaxega. Noma izitolo ezikhulu esasizazi, sezinjengalabo abathengisa ezitaladeni kumbe emkambo omnyama. Thina esingakwenza yikukhipha laba abantu embusweni ngoba abala mbono wokuthi izinto zibe ngcono elizweni.”

UEric Gono, okuhlangothi lwabatsha kubandla leCitizens Coalition for Change, ulombono ofanayo.

“Abantwana beZimbabwe sebedubeke kakhulu ngenxa yabantu abazinika imisebenzi abangayikwanisiyo. AmaPolicies ayenzwa yiReserve Bank of Zimbabwe leMinistry of Finance aveza ukuthi uyehluleka uhulumende. Kulusizi kakhulu ukuthi basebenza ngokuzikhandla abasakhulayo, kodwa imisebenzi yabo ibiselwa emuva ngamasela- abadala abangela sizi. Yikho ngikhuthaza ukuthi abasakhulayo bonke asambeni siyelwa lamasela mhlaka 23 August, lapho sisiyavota, sizikhulule, impilo zethu ziqalise ukubuyela endleleni”

Kodwa uAddington Mpofu, unobhala obona ngokukhitshwa kwemibiko kuhlangothi lwabatsha kubandla leZanu PF koBulawayo, uyawalandula amazwi kaGono loChilumbo.

“Kayisikho into entsha ukuthi nxa sisiya ekhethweni, sibona abaseMelika labamanye amazwe aseWEST, bezama ukusizwisa ubuhlungu; beqalisa ngokuswelisa idola lethu amandla, ukuswelakala kwamagetsi, kuti ukusebenzisa intathelizindaba ukukhuluma izinto ezingekho. Kodwa akumelanga abantu betshaywe luvalo ngoba lokhu ngokwesikhatshana nje, njengoba uhulumende kababa uMnangagwa izakulungisisa.”

Ingcwethi ecubungula ezomnotho okunhlanganiso yeCoalition for Market and Liberal Solutions, uMnu. Rejoice Ngwenya, uthi ilizwe lifuna abakhokheli abazingcono ngezomnotho ovulekileyo, ifree market, ngeSilungu.

“Kusobala ukuthi kumele bedinge eminye imithombo yemali ngaphandle kwelizwe. Nxa bethenga izimpahla, kabayenze ilima lokuhlanganisa izikhwama ukuze izinto zabo zingaduli. Ukubhidlika komnotho sokufuna uhulumende omutsha, kodwa kungazuzwa abantu abazi ngcono ngezomnotho ovulekileyo, kungalungiseka.”

Liwa isisindo ngamandla idollar leZimbabwe ngesikhathi ibhanga elikhulu lelizwe lizama ngamandla wonke ukuhlela indlela yokusetshenziswa okusemthethweni kwemali yakuleli.