Induna ezingene umncimbi wokunanza amasiko aMaNdebele eGaborone kwele Botswana ngeSonto, zithi zikhathazwa yindlela abantu besiNdebeleni, abatshiywa ngayo phandle kokwaba umhlabathi, wona ophiwa abantu abavela kwezinye izigaba.
Induna uNkosikazi Sinqobile Mabhena weNswazi utshele umbuthano lo ukuthi njenge zinduna emhlubulweni weMaNdebeleni, sebelobele uMongameli Emmerson Mnangagwa phezu kodaba olukhathazayo, lokwabelwa komhlabathi.
UMabhena uthi udaba lomhlabathi luyakhathaza ngoba abantu abavela kwezinye izigaba ezingaphandle kweMandebeleni, sebethethe umhlabathi betshiya abantwana bekhaya bengela ndawo yokuhlala.
“Udaba lomhlabathi luyahlupha kakhulu. Asichelesi ngendlela okwabiwa umhlabathi ngayo. Abantu okumele ukuthi ngabe bayawuthola, abawutholi. Utholwa ngabantu abavela kwezinye indawo, sikhuluma nje siphakathi kwemizamo yokulungisisa lokhu. Okwakhathesi impendulo asikayitholi, ngoba incwadi eye kumongameli (Mnangagwa) ayilasikhathi eside ihambile.”
Amazwi kaMabhena agcizelelwe ngomunye wakhe, Induna uStaudze owe Beitbridge, othi udaba lomhlabathi selukhathazile.
“Ludaba olukhathazayo. Umhlabathi uthengwa ngabantu abavela phandle, okuyinto engalunganga. Siyazama ukutshela imihlangano yeChiefs Council ukuthi umhlabathi kawunikwe abantu bezigaba abakuzo.”
UMnu. Dumani Mlalazi, yena okunhlanganiso yeSibanye Cultural Society, obe kuyiyo ekade iqoqe ilanga leli, uthi udaba lwabantu abavela kwezinye izigaba bezothatha umhlabathi ezabelweni zeMaNdebeleni, kumele lulungiswe masinya.
“Indaba yomhlabathi iyanyanyisa, ayijabulisi. Kumele ilungiswe. Ungakhangela eTshotsholo, amapulazi asezandleni zabantu abavela empumalanga, thina lathi singabantu besigaba, siwafuna amapulazi.”
Echasisa ngenjongo yaleli langa, umgcinisihlalo weSibanye Cultural Society, uMnu. Cephas Tshuma uthi kuqakathekile ukuthi balodoloze amasiko njengabantu besintwini bengaphandle kwelizwe. Uthi lonyaka kade bekhangele ukubonga abazali.
“Injongo bekukobonga abazali bethu lonyaka.Sithi siyaziqhenya ngani, yikho kuyinjongo yokusuku lwalonyaka. Sibona konke kuhambe kuhle.”
Ilanga leli belichechiswe ngemicimbi etshiyeneyo, kugidwa ingoma zesintu, kulembongi ekade zihaya izibongo zamakhosi, kudliwa ukudla kwesintu.
ISibanye Cultural Society, ibamba leli langa mnyaka yonke eGaborone, njalo inane labantu abaza kulowomncimbi liya likhuphuka minyaka yonke.