amalinks wokungena

Breaking News

Amankazana Labomama Bathi Kude Phambili Ukuba Kulungiswe Konke Okubahluphayo


FILE: Omama abadinga amanzi edamu eMatabeleland South
FILE: Omama abadinga amanzi edamu eMatabeleland South

Ngesikhathi amazwe womhaba enanza inyanga yokuqakathekisa okwenziwa ngabezifazana eye Women’s Month, amantombazana labomama abasakhulayo bathi lanxa sokukhona okuthe kwenziwa nguhulumende weZimbabwe, ekuthuthukiseni impilo zabo, uhambo lusase lude, ukuze impilo zabesifazana zibe ngcono.

Nxa kukhulunywa ngenhlupho ezibhekane labesifazane akukhulunywa kangako ngalezo ezibhekane labomama abasakhulayo ezehlukile kulabomama asebebadala.

Omunye walabo ababona ngezenhlelo kunhlanganiso yeWomen'sInstitute for Leadership Development, uNkosikazi, Lydia Banda, othi kunengi okuvimba omama abasakhulayo, lamankazana, ukuthi benelise ukuthuthuka.

"Uhulumende akakafiki lapho esikhangelela ukuthi afike khona. Singakhangela indaba zokuhlukuluzwa kwabomama, zisasezinengi kakhulu. Kuthi ukuzuza ezempilakahle ezimqotho, kusasekhatshana labomama lamankazana. Endabeni zobukhokheli, balutshwane omama abaziphetheyo kwezomabhizimusi, kanye lakwezepolitiki. Ngakho kuyadingeka ukuthi omama bachaswe, bancediswe ukuthi labo benelise ukuzimela, kanye lokumela abanye babo."

UNolwazi Ncube, omunye osakhulayo, owaziwa ngokuthi ngu"Letty the Poet", uthi isimo somnotho welizwe singaqhubeka silokhu sisiba sibi ngale indlela inengi labo lizabanjwa ngamandla ukubaleka elizweni.

"Ungakhangela inani labasakhulayo abasuka elizweni nyakenye, besiyaemazweni, yisitshengiselo sokuthi zimbi indaba elizweni. Bayafunda ontanga, kodwa uma bephutsha, abayitholi imisebenzi. Kodwa kuyadanisa ukuthi abanengi abayakhona, bakhala ezimathonsi, ngoba babanjwa njengezigqili lapho abayakhona phandle kwelizwe. Okufunakalayo yikuthi umnotho welizwe ulunge, amathuba abe manengi lawo, ukwenzela ukuthi bengabaleki elizweni omama lamankazana."

Kodwa untombazana wasemzini omdala oweMakhokhoba koBulawayo, uBeauty Ngwenya, uthi nxa kuqathaniswa impilo zabomama bayizolo, lalabo abanamuhla, kunengi okuncomekayo osokwenziwe nguhulumende ekuphakamiseni abesifazane, ikakhulu abasakhulayo.

"Kudala amathuba okuya emisebenzini ayenciphile kubomama lamankazana, kodwa kulezinsuku, sokungcono. Kuyafana lethuba lokufunda- yebo lanamuhla kukhanya ingathi imfundo yabafana iyaqakathekiswa ukwedlula eyamankazana, kodwa sikhangela muva, sokungcono. Kwezombangazwe kukhona okunengi okungenziwa kodwa, bayancintisa labo ontanga besifazane, benqobe. Kudala kwakungekho lulakangaka."

Kulemithetho efana leyeNational Gender Policy; kuthi eyokukhweza iminyaka evumela ukuthi umntwana oyinkazana athsade loba kwenda, kanye lokuya emacansini, eyabekwa nguhulumende njengendlela yokuqakathekisa impilo zamankazana lezabomama.

Kwezombusazwe, uhulumende wabeka umthetho owayenelisisa abesifazane ukuthi bethole izihlalo edale lephalamende lakumakhansili, bencintisana bebodwa, njengendlela yokwengeza inani labomama abangena kwezombusazwe.

Umphathintambo wogatsha olubona ngendaba zabomama, uNkosikazi Monica Mutsvangwa, uthi eleZimbabwe ngelinye lamazwe ancomekayo, nxa kukhangelwa amanyathelo athathwayo ukuthuthukisa impilo zabomama.

"Kuyajabulisa ukuthi emhlabeni wonke jikelele, omama bakubeka sobala ukuthi labo bayenelisa ukuphatha imisebenzi yonke nje, eyenziwangabobaba. Nxa sikhangela kwelakithi, sikhuluma nje, umtshutshisiomkhulu kahulumende ngumama, kanye legqwetha elikhulu likahulumende, ngumama. Sizaqhubekela phambili sibeka imithetho efaneleyo ukuze sitholise omama amathuba abayenelisisa ukuphila impiloezinhle."

Ingcwethi ecubungula indaba zabomama, engumqondisi wenhlanganiso eyeIgugulethu Foundation, uGugu Dlodlo, uthi inyanga kaMbimbithoitholisa ithuba lokulungisa konke okuhlupha abasakhulayo besifazane.

"Lonyaka lapho kuthakazelelwa inyanga yabesifazane, kumeleuhulumende aqakathekise indaba yokuthi bengathuthukiswa njani omama abasakhulayo. Bafuna usekelo ekutholeni imfundo engabanceda, kuthinjalo bezuze amathuba afana lalawo atholakala kwabesilisa. Kungasiza njalo, nxa umumo wezinto nje ungabangcono ukwenzela ukuthi beneliseabasakhulayo abesifazane, ukufinyelela ukuthuthukisa izimpilo zabo. Yisikhathi sokuthi sizikhangelisise, sikhulume okuhle okwenziwayo, kanye lalaphobokufuna ukulungiswa empilweni zethu amankazana labomama abangontanga."

Ngezinye izikhathi, ukuswela amathuba, kwamankazana labomama, sokwenza ukuthi bangenane lobungezwa obubalisa ubusela, ukuthengisa imizimba, kanye lobugwelegwele.

please wait

No media source currently available

0:00 0:04:08 0:00

Forum

XS
SM
MD
LG