amalinks wokungena

Breaking News

Abatsha Abanengi Bathi Kabathakazeleli Inhlelo Zikahulumende Ezokuthuthukisa Umnotho


Zimbabwe No Christmas
Zimbabwe No Christmas

Zinengi inhlelo zokuvuselela umnotho weZimbabwe ezasungulwa nguhulumende kusukela ilizwe leli lithola uzibuse ngomnyaka ka1980. Kodwa kukhanya engani kulabantu abagoqela abatsha abangasekeli inhlelo lezi. Kuyini okwenza abasakhulayo bedonsele khatshana kunhlelo lezi?

Inhlelo lezi zibalisa i-Economic Stractural Adjustment Program, Zimbabwe Program for Economic and Social Transformation, Zimbabwe Agenda for Socio-Economic Transformation njalo leNational Development Strategy 1, eqhutshwa kulez’insuku nguhulumende kaMongameli Emmerson Mnangagwa.

Abatsha abakhulume lomsakazo weStudio 7 bathi kaziqedakali inhlelo lezi ngoba kukhanya engani ngezalabo ababusayo hatshi uzulu.

Njengenhlalayenza, okwamanje uhulumende uzama ngamandla wonke ukuchasisela uzulu ngohlelo olutsha okuthiwa luzaguqula umnotho weZimbabwe.

Kodwa uMnu. Benoni Ncube, owake wakhokhela inhlanganiso emela izifundi zasemakholitshini lamaUniversity, eyeZimbabwe National Students Union, uthi abatsha abanengi kabaphatheki kunhlelo lezi ngoba zithuthukisa ikakhulu abebanda elibusayo.

“Nxa singabona ukuthi lezi nhlelo ziphathelane lebandla lezepolitiki, labo abangasekeli lelo bandla bahle batshiyane lakho konke okulokwenza lalo. Kubuye njalo ukuthi, okunengi kwakhona akuncedi ontanga kangako, kodwa bona abaphezulu. Eminye imizamo yakhona ilungiswa ontanga bakhona bengekho, okuba nzima ukuthi beyamukele.”

Omunye njalo osakhulayo, uNkosinathi Dibiti umqondisi wenhlanganiso yeCommunity Podium, uthi abasakhulayo abakuboni okungabasiza kunhlelo lezi.

“Inhlelo lezi azikhangeli kakhulu inhlupho ezihlangana labontanga, ezifana lokuswelakala kwemisebenzi. Lokhu kwenza ukuthi abasakhulayo bengabambelani ndawonye kunhlelo lezi. Abasakhulayo bengalandela ngcono imizamo leyi, nxa bengabakwazi ukuthi labo iyabanceda.”

Ephendula imibuzo ayithunyelwe yiStudio 7, ophethe uhlangothi lukahulumende olubona ngabatsha, uMnu. Tino Machakaire, uthe uhulumende kumele akhulumisane labatsha uma kusethulwa inhlelo zikahulumende ukuze bezithakazelele.

Okubandla elibusayo, uNkosikazi Rachel Mathe uthi kule nhlanganiso ezidonsela emuva inhlelo zikahulumende, okwenza abasakhulayo bengahambelani lazo.

Ingcwethi ecubungula indaba zabatsha, njalo esebenza kunhlaganganiso yeZimbabwe Democracy Institute, uMnu. Bekezela Gumbo, usola intathelizindaba kanye lenhlanganiso ezisebenza labatsha ngokungakhulumi kabanzi ngenhlelo zokuthuthukisa umnotho weZimbabwe eziqhutshwa nguhulumende.

“Banengi abasakhulayo abasemakhaya abangazi lutho ngoba abezindaba abayenzi ukuthi inhlelo lezi zaziwe ngokugcweleyo. Bathanda ukubhala okwepolitiki kuphela. Kuthi inhlanganiso ezizimeleyo lezinye ezikuhulumende, aziyifundisa ontanga phezu kwenhlelo zomnotho. Zitshona zisebenzela endaweni ezijwayelekileyo njengasemadolobheni kulokuthi baye emakhaya labo.”

Osakhulayo ocubungula indaba zabatsha, osebenza kwele South Africa, uMnu. Bhekimpilo Ncube, uthi uhulumende kufanele athathe amanyathelo amqotho okusondeza abatsha eduzane nxa esungula inhelo zikazulu zomnotho.

“Okufunakalayo yikuthi uhulumende akubeke sobala ukuthi lezi nhlelo ayisikho zebandla lezombusazwe kodwa ngezikahulumende, okutsho ukuthi ngezikazulu. Qeda khonapho, kumele zikhankaselwe endaweni zonke lapho okutholakala khona ontanga banamuhla ukuze bebe zazi. Akufanelanga kuphelele ekuthini zaziwe lezi nhlelo, kodwa kufunakala lemali yokunceda abasakhulayo ukuze benelise ukugcwalisisa izifiso zabo, kanye lalezo ezelizwe.”

Kusekude phambili ukuba abatsha bephatheke enhlelweni zokuvuselela umnotho lezinye ezisungulwa nguhulumende eZimbabwe.

Forum

XS
SM
MD
LG