amalinks wokungena

Breaking News

Abasakhulayo Bakhala Ngokuswelakala Kwamandla Kagetsi, Okudala Ukuthi Amabhizimusi Abo Angenzi Kuhle


Abasakhulayo, ikakhulu labo abalamabhizimusi asachathulayo, bakhala ezimathonsi ngodubo lokusilela kwamagetsi, abuya ntambama abantu sebelele njengesela.

Ukusilela kwamandla kagetsi eZimbabwe, sokudala ukuba indawo ezinengi elizweni zithole ugetsi okwamahola ayisithupha kuphela ngelanga. Abasakhulayo bakhala ngokuthi lolu dubo luphazamisa amabhizimusi abo okulamanye aseze evalwa ngoba bengela ezinye ndlela zokuthola ugetsi.

Abasakhulayo, ikakhulu labo abalamabhizimusi asachathulayo, bakhala ezimathonsi ngodubo lokusilela kwamagetsi, abuya ntambama abantu sebelele njengesela.

Omunye osakhulayo, njalo elima amatamatisi lekhabitshi eShepton Estates eseChegutu, unkosikazi Rumbidzai Matonga uthi loludubo soludala umonakalo omkhulu ezingadini zakhe.

Ms Rumbidzai Matonga, a young entrepreneurer plying her agriculture trade at Shepton Estates in Chegutu.
Ms Rumbidzai Matonga, a young entrepreneurer plying her agriculture trade at Shepton Estates in Chegutu.

"Indaba yamagetsi iyahlupha ngoba asisakwanisi ukuthi sisebenze. Nxa sisebenza, angacitsha, secitshile- sokumele sidinge iGenerator kumbe iSolar. Kutsho ukuthi sesiqalisa konke nje, yona imali ihlupha ukuzuza kangaka. Yiko okusibisela ngemuva kakhulu. Awungeke usebenze sibili ngoba kulezinsuku sisebenzisa njalo, amafoni lamaLaptop leInternet, konke okufuna amagetsi."

Uyakhala laye umnumzana Phumulani Mpofu, olebhizimusi lokuthunga koBulawayo.

"Ukuhamba kwamagetsi kuyasibulala kubhizimusi ngoba mina njengomuntu othungayo, nxa umsebenzi umnengi ovela ebantwini, kumbe ngifuna ukuhlala ngilezinto ezithungiweyo, kuba nzima ngoba amagetsi kuyabe kungela.

"Ahamba isikhathi eside okwenza amabhizimusi ethu njengabatsha engahambi ngendlela esiyikhangelelayo. Okunye yikuthi nxa amagetsi ehamba, kufanele sitshelwe ngoba khathesi ngilomtshini owatshayo ngenxa yemagetsi, ngawulungisisa ngemali ephezulu kakhulu. Siyafisa ukuthi indaba yamagetsi ilungisiswe."

Wengeze njalo uMpofu ethi abasakhulayo balaso isifiso sokuba lezinye indlela zokuthola amandla kagetsi, kodwa akukho lula kibo.

"Okunye esikwenzayo ukuthi nxa amagetsi engekho yikuthenga bonaba oSolar kudwa bayadula. Ukuze ube leSolar evhuma ukuphakamisa imitshina yokuthunga, kumele ube leInverter enkulu efika kuma 3kv, 5kv, okusuka kube nzima ngoba iyadula. Yikho sifuna ukuthi amagetsi alungisiswe, kumbe amabhanga asinike izikweledi zokuthenga lawa maSolar."

Omela amalungelo abasakhulayo, njalo eyinkhokheli yenhlanganiso yabantwana bamaqhawe elizwe eye Children of National Heroes, yena engumntakamuyi uGeneral Cephas Cele, uBellinda Cele, uthi ontanga yibo abaphethe amabhizimusi amanengi, okutsho ukuba ukuswelakala kwamagetsi, kubuyisela muva intuthuko yomnotho welizwe.

Omela amalungelo abasakhulayo, njalo eyinkhokheli yenhlanganiso yabantwana bamaqhawe elizwe eye Children of National Heroes, uNkosazana Bellinda Cele
Omela amalungelo abasakhulayo, njalo eyinkhokheli yenhlanganiso yabantwana bamaqhawe elizwe eye Children of National Heroes, uNkosazana Bellinda Cele

"Abasakhulayo bayenza imizamo etshiyeneyo kulezinsuku, esebenzinsa amagetsi. Lokhu kuhlanganisa ukuthengisa ebulenjini be internet, endaweni ezihlanganisela iFacebook leInstagram, manje nxa kungela magetsi njengakulezinsuku, lapho amagetsi engahamba okwe 20 hours, amabhizimusi ayafa.

"Sikhuthazwa ukusebenzisa izandla njengabatsha, njalo kungaba ngcono nxa uhulumende engacitsha okwesikhathi esifitshane ngoba konke esingafuna ukukwenza ukuphakamisa esikuthengisayo kufuna ugetsi."

Umnumzana Methuseli Moyo ofundisa ekholishini leNational University of Science Education (NUST) uthi lapho okulohlupho khona, kukhona lakho ukuba lamathuba, njalo kumele abasakhulayo badingisise ukuthi bengaphila njani phakathi kodubo lwamagetsi.

Umnumzana Methuseli Moyo, ufundisa ekholishini leNational University of Science Education
Umnumzana Methuseli Moyo, ufundisa ekholishini leNational University of Science Education

"Kulendawo lapho okungacitshwa khona amagetsi kakhulu, okufana laseKelvin North koBulawayo- ngingathi kungcono ukuyadinga indawo yokusebenzela khona ngale, kodwa izimali zeRent ziyabe seziphezulu. Okunye yikuthi babambanise izimali njengabatsha, bathenge amaGenerator amakhulu, ohlonzi, ayenelisa ukubanika amandla.

"Okunye njalo yikudinga imisebenzi engafuni ugetsi. Kuthi bekhangele amathuba abuya ngokuswelakala kukagetsi; abanye sebethengisa iGas. Yebo kungabe kungekho emthethweni kodwa kuyaphilisa. Ukukhela abantu amanzi ngokunye okungenziwa."

IStudio 7 kayenelisanga ukuthola umbono wenkampani yeZESA, ngoba iziphathamandla zalinkampani bezingabambeki kumakhalekhukhwini.

Kodwa umphathintambo wezamafekithali, uDr. Sekesai Nzenza uthi uxoxa sikhathi sonke lomunye wakhe, umphathintambo wamandla kagetsi, ukuze indawo zonke ezifuna ugetsi ongahambiyo, ziwatholiswe. UDr. Nzenza uthe lezi ndawo zigoqela ama industry awochago, isamende, abagayayo labanye.

Ingcwethi ecubungula ezomnotho, umnumzana Effie Ncube uthi ukusebenzisa amanye amandla kagetsi kwenza ukuthi okuthengiswa ngabatsha kudule, ngoba kukhweza intengo yokukulungisa, okubuya kubakhiphe ebhizimusini.

"Okudingakalayo ukuze izinto lezi zilungiswe yikuthi kuqiniswe ezomnotho, ziqinise ukuba lamandla kagetsi. Uhulumende kumele abone ukuthi kagxili kuphela ukuthi abone ukuthi sibe lamandla kagetsi atholakala evela emanzini kumbe emalahleni; kumele kusetshenziswe umoya kanye lelanga ukuze abantu bengaphelelwa yimisebenzi.

"Kuyadingeka ukuthi uhulumende abancedise osomabhizimusi abatsha abasakhulayo ukuthi indleko zingayi phezulu, lezo eziphathelane lokuswelakala kwamandla kagetsi."

Ilizwe lidinga ugetsi ongaba ngama-megawats phose inkulungwane ezimbili-1,700 megawatts ngelanga, ukuze zonke indawo ezisebenzisa ugetsi zithole lawo mandla. Kodwa inhlupho ezigoqela isikweledi samagetsi esedlula izigidi ezilikhulu zamadola eMelika esingakabhadhalwa emazweni agoqela iSouth Africa, Mozambique, Zambia, lamanye; lodubo lokusilela kwamandla kagetsi emazweni asezansi kwe Africa, aweSADC, iZimbabwe ikhanya izaba semnyameni okwesikhathi eside.

please wait

No media source currently available

0:00 0:04:18 0:00
XS
SM
MD
LG